Słowo „kas” na Żywiecczyźnie jest niezwykle popularne i naturalne – ba! dla wielu mieszkańców zaskoczeniem okazać się może, iż jest to regionalizm, a poza naszą piękną żywiecką krainą zostaną niezrozumiani. Jeśli nie jesteście z Żywca i usłyszeliście ten zwrot po raz pierwszy, mogliście być zaskoczeni, zwłaszcza że mieszkańcy Żywiecczyzny bardzo chętnie go nadużywają.
Jako że słowniki gwary czy opracowania naszych lokalnych dialektów skupiają się przede wszystkim na akcentach lub innych regionalizmach, pozostawiając „ady kas” niezdefiniowanie, przez co Google obecnie na zapytanie „ady kas”, pokazuje obecnie tylko trzy – i to niesatysfakcjonujące mnie wyniki – postanowiłem spróbować w tym artykule wyjaśnić, czym jest to magiczne słowo „kas”, a także spróbować je bardziej określić, wraz z przykładami. Memy ze strony Żywiec memes pokazują, że wytłumaczenie tego słowa wcale nie jest takie proste!
Co mówi wujek Google?
Po wpisaniu „co to znaczy ady kas” w najpopularniejszą w Polsce wyszukiwarkę internetową, u mnie wyskoczyły trzy interesujące wyniki: jeden z Facebooka, drugi ze strony ciecina.eu, trzeci z Wykopu. Facebookowa strona Górole Żywieccy – gwara i tradycja tłumaczy „kas” jako „gdzież”, analogicznie „no kas” = „no gdzież”. Słownik gwary na stronie Cięciny podaje z kolei definicję jako „skądże [ady kas – skądże znowu]”. Z tej definicji korzysta także użytkownik Wykopu opisujący historię, która pewnie miała być zabawna.
Ciekawe, że nikt nie poświęcił więcej uwagi, temu pięknemu słowu, które wykracza ponad znaczenie słowa skądże. Jeśli sięgniemy po słownik języka polskiego i sprawdziwy, dowiemy się, że skądże jest to «wzmocniony wykrzyknik skąd» oraz «wzmocniony zaimek skąd, występujący w pytaniach». Słowa kas użyawmy częściej i w innych znaczeniach.
Kiedy używamy słowa „kas”?
Nie każde słowo pasuje do każdej sytuacji i nie bez powodu ludzie się śmieją, że jest to odpowiedź na każdą sytuację. Słowo „kas” wzmocnione słowami a, ady, no wyraża wiele wiele emocji i może stanowić odpowiedź zarówno pozytywną oznaczającą zdziwienie (przykład 1), jak i negatywną – wątpiącą czy okazującą oburzenie (przykład 2). Podobnym, synonimicznym wyrażeniem może być tutaj „co ty mówisz/co ty gadasz”.
Przykład 1:
– Byłam wczoraj na zawodach i zajęłam drugie miejsce.
– No kas! Moje gratulacje!
Przykład 2:
– Byłeś wczoraj na tamtej imprezie?
– Kas! To nie dla mnie.
„Kas” może też występować w zdaniu: poprzedzając czasownik neguje jego sens (przykłady 3 i 4).
Przykład 3:
Kas opalać się na takiej pogodzie.
Przykład 4:
Kas nie wiedzieć, co znaczy „ady kas”.
Definicja słowa „kas”
Przeanalizowawszy przykłady użycia słowa „kas” można zaobserwować, że w praktyce ma ono szerszy zakres, niż słowo „skądże”, a więc moim zdaniem słownikowa definicja, stawiająca znak równości między tymi słowami, jest niepełna.
Proponuję następującą definicję słowa „kas”:
Znaczenie I
Wykrzyknik, który może oznaczać w zależności od kontekstu: zaskoczenie, pogardę, podziw, złość czy niedowierzanie.
Znaczenie II
Partykuła przecząca.
A co ze słowem „ady”?
A „ady” oznacza po prostu „ależ”, „przecież”, co ciekawe termin ten występuje nie tylko w lokalnych słownikach, ale też w gwarze poznańskiej czy sądeckiej.
Macie swoje definicje „ady kas” albo ciekawe historie z tym zwrotem? Zostawcie je w komentarzach!